Üye Girişi
Elektrik sistemlerinin güvenli şekilde çalışması için sadece kaliteli elektrik malzemelerinin kullanılması ya da cihazların doğru biçimde bağlanması yeterli değildir. Aynı zamanda elektrik sistemlerinde çeşitli risklere karşı koruma elemanlarının da bulunması gerekir. Olası yangın ya da elektrik çarpması gibi önemli risklere karşı kullanılabilecek koruma elemanlarından biri de kaçak akım rölesidir. Kaçak akım rölesi, elektrik sistemlerinde bulunan en önemli elemanlardan biridir.
Kaçak akım rölesi (RCCB: Residual Current Circuit Breaker), olası bir durumda elektrik sistemini kesme görevini üstlenen ve bu sayede elektrik çarpması gibi hayati riskleri önleyen bir elektrik ekipmanıdır. Elektrik devrelerinde faz ve nötr hattı arasında meydana gelen dengesizliği anında algılama özelliğine sahiptir. Kaçak akım rölesinin çalışma prensibi karmaşık değildir.
Elektrik devresinde fazdan çıkan akım nötr hattından aynı oranda geri döner. Ancak iki hat arasındaki akımda bir fark olursa bu durum kaçak akım olduğu anlamına gelir. Kaçak akım da insanın temas etmesi halinde elektrik çarpmasına neden olur. Kaçak akım rölesi işte bu noktada devreye girer. Bu aradaki farkı yani kaçak akımı algılar ve anında otomatik olarak devreyi keser. Bu sayede insanın temas etmesi durumunda elektrik çarpması yaşanmasını da önlemiş olur.
Elektrik tesisatlarında pek çok farklı nedene bağlı olarak kaçak akım meydana gelebilir. Bu nedenler arasında en yaygın olanlar şöyledir:
Yukarıda sıraladığımız bu durumlarda elektrik akımı nötr hat yerine insan vücuduna ya da toprak hattına geçerek geri dönmeye çalışır. Kaçak akım rölesi de bunu önlemek için özel olarak üretilen elektrik elemanıdır.
Neden kaçak akım rölesinin kullanılması gerektiği sorusuna şu yanıtları verebiliriz:
Elektrik Çarpmasını Önler
Kaçak akım rölesinin en önemli görevi elektrik çarpmasını önlemektir ve çok yaygın şekilde kullanılmasının temel nedeni de kaçak akım rölelerinin bu özelliğidir.
Yangın Riskini Azaltır
Elektronik cihazlarda ya da elektrik sistemlerinde çıkan yangınların temel nedenlerinden biri kaçak akımdır. Çünkü kaçak akım sistemdeki bazı tellerde ya da kablolarda aşırı ısınmaya neden olur. Bu durumda ısıdan kaynaklı olarak yanıcı malzemeler tutuşmaya başlar. Kaçak akım rölesi akımı algılayarak anında devreye kapattığı için yangın riski de önlenmiş olur.
Arıza Tespiti Kolaylaşır
Kaçak akım rölesi sayesinde arızalı olan cihazlar hızlı bir şekilde tespit edilebilir. Çünkü elektrik sistemi ya da cihaz çalışırken kaçak akım rölesi aniden devreye giriyorsa cihazda ya da sistemde akım kaçağı olduğu bu yolla kolayca belirlenir.
Ulusal ve Uluslararası Standartlara Uygunluk
Ülkemizde 2000’li yıllardan itibaren kaçak akım rölesi kullanımı zorunlu hale gelmiştir. Türkiye ile birlikte pek çok ülkede elektrik tesisatlarında mutlaka yasal zorunluluk olarak kaçak akım rölesinin kullanılması gerekir.
Topraklama Eksikliğinde Ek Güvenlik Sağlar
Elektrik tesisatlarında güvenliği sağlamak amacıyla kullanılan yöntemlerden biri topraklama sistemidir. Kaçak akım rölesi kullanımı topraklama sisteminin eksikliği durumunda ek bir güvenlik tedbiri de sunar. Ancak kaçak akım rölesi, topraklama sisteminin yerini alamaz. Bu iki sistem birlikte kullanılmalıdır.
Kaçak akım rölesinin içinde diferansiyel akım trafosu yer alır ve bu trafo da faz ile nötr hatlardaki akımı ölçer. Bu ölçüm daimi olarak yapılır. Eğer 2 hattan geçen akım aynıysa bir sorun yok demektir. Ancak aynı değilse bu durum kaçak akımın olduğu anlamına gelir ve kaçak akım rölesi devreyi kesme işlemini gerçekleştirir. Bu arada bir kişinin akıma kapılması yani elektrik çarpması meydana geldiğinde de bu farkın trafo tarafından algılandığını ve elektrik devresinin anında kapatıldığını belirtelim. Devrenin kesilme süresi 30 mili saniye gibi oldukça kısa bir zaman dilimidir ve bu sürede insanlar elektrik çarpması nedeniyle çok fazla zarar görmezler.
Kaçak akım rölesinin sadece endüstriyel alanlarda kullanıldığı düşünülür. Oysa evlerde, okullarda, hastanelerde, ticari işletmelerde kısacası tüm yaşam ve çalışma sahalarında kaçak akım rölesi kullanılır. Yeni elektrik tesisatlarında kullanımı yasal olarak da zorunludur. Bu nedenle iç mekanların yanı sıra bahçeler gibi dış ortamlarda da kullanıldıklarını söyleyebiliriz.
Yaygın kullanım alanlarına şu örnekleri verebiliriz:
Elbette sıraladığımız bu alanların ve cihazların yanı sıra pek çok farklı alanda da kaçak akım rölesi kullanılır.
Kaçak akım rölesi seçerken bazı unsurlara dikkat edilmesi son derece önemlidir. Nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda şu bilgileri aktarabiliriz:
